— Haniu, czy to prawda, że większość z nas ma lub będzie miała kontakt z wirusem HPV? — zapytała mnie niedawno koleżanka podczas spotkania przy kawie.
— Tak, to prawda — odpowiedziałam, obserwując jej zaskoczoną minę. — Ale to nie oznacza, że powinniśmy panikować. Wirus HPV to jeden z tematów, o których warto wiedzieć wszystko, żeby podejmować świadome decyzje dotyczące swojego zdrowia.
I właśnie dlatego postanowiłam napisać ten artykuł. Bo o wirusie brodawczaka ludzkiego słyszało już chyba każde z nas, ale wciąż krąży wokół niego mnóstwo mitów i nieprawdziwych informacji. A prawda jest taka, że zakażenie HPV to temat, z którym warto się oswoić — bez dramatyzowania, ale też bez lekceważenia.
Czym jest wirus HPV (brodawczaka ludzkiego)?
Wirus brodawczaka ludzkiego, potocznie nazywany HPV (od angielskiego Human Papillomavirus), to tak naprawdę cała rodzina wirusów — mówimy tu o ponad 200 różnych typów wirusa HPV! To trochę jak z psami — wszystkie to psy, ale różnica między chihuahua a bernardynem jest ogromna.
Podobnie z HPV — niektóre typy wirusa są względnie łagodne, inne mogą prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych, włączając w to nowotwór.
Z tej wielkiej rodziny około 40 typów HPV ma szczególne upodobanie do naszych okolic intymnych. Te możemy podzielić na dwie główne grupy: typy niskiego ryzyka (które mogą powodować brodawki na narządach płciowych) oraz typy wysokiego ryzyka — te, które mogą prowadzić do rozwoju nowotworów, szczególnie raka szyjki macicy.
Do tej drugiej grupy należą między innymi HPV 16 i 18, które są odpowiedzialne za około 70% przypadków raka szyjki macicy.
Według danych Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem (IARC) przy WHO, HPV jest najczęstszą infekcją przenoszoną drogą płciową na świecie. To oznacza, że praktycznie każda osoba aktywna seksualnie ma szansę na kontakt z tym wirusem w ciągu swojego życia. Brzmi groźnie? Spokojnie, zaraz wyjaśnię, dlaczego nie ma powodu do paniki.
Jak dochodzi do zakażenia wirusem HPV?
Zakażenie wirusem HPV przenosi się głównie podczas kontaktów seksualnych — i tu muszę podkreślić, że nie chodzi tylko o penetrację. Wirus może być przenoszony przez kontakt skóra-ze-skórą w okolicach narządów płciowych, więc nawet petting czy kontakt seksualny przez odbyt mogą być drogą zakażenia.
Prezerwatywе warto stosować (i to nie tylko z powodu HPV!), ale niestety nie chroni ona w 100% przed tym wirusem, bo nie pokrywa całej okolicy narządów płciowych.
Pamiętam, jak jedna z moich czytelniczek napisała do mnie: „Haniu, miałam tylko jednego partnera w życiu, skąd mam HPV?”. To pytanie pokazuje, jak ważne jest zrozumienie, że zakażenie HPV nie ma nic wspólnego z ilością partnerów czy „rozwiązłością”.
Wystarczy jeden kontakt seksualny z zakażoną osobą — a ta osoba mogła nawet nie wiedzieć o swojej infekcji, bo większość zakażeń HPV często przebiega bezobjawowo.
Grupami szczególnie narażonymi na ryzyko zakażenia są osoby rozpoczynające aktywność seksualną (szczególnie w wieku 15-25 lat), osoby z obniżoną odpornością oraz te, które mają wielu partnerów seksualnych. Warto jednak pamiętać, że HPV może „czekać” w organizmie latami i aktywować się dopiero przy obniżeniu odporności — stresie, chorobie czy innych infekcjach.
Jakie są objawy HPV u kobiet i mężczyzn?
Tutaj czeka na nas pierwsza niespodzianka: większość infekcji wirusem HPV przebiega całkowicie bezobjawowo! Tak, dobrze słyszycie — można być zakażonym i w ogóle o tym nie wiedzieć, bo nie występują objawy.
To jednocześnie dobra i zła wiadomość. Dobra, bo oznacza, że nasz organizm często radzi sobie z wirusem samodzielnie. Zła, bo możemy nieświadomie przekazać go dalej.
Kiedy objawy zakażenia się pojawiają, mogą być różne w zależności od typu wirusa i płci. U kobiet najczęstszymi objawami są kłykciny kończyste (brodawki narządów płciowych) — małe, często skupione wyrostki na sromie, w pochwie czy wokół odbytu.
Mogą świędzieć, ale często są bezbolesne. Niestety, wysokoonkogennych typów wirusa HPV zwykle nie dają żadnych objawów we wczesnych stadiach — zmiany w szyjce macicy można wykryć tylko podczas badania cytologicznego.
Wirus HPV u mężczyzn również często przebiega bezobjawowo. Gdy objawy się pojawiają, to również przede wszystkim brodawki na penisie, mosznie czy wokół odbytu. Mogą też wystąpić zmiany w jamie ustnej czy gardle, jeśli doszło do zakażenia podczas kontaktów seksualnych oralnych.
Pamiętam historię jednego z moich znajomych, który przez długi czas ignorował małe zmiany na penisie, myśląc, że to „nic takiego”. Dopiero wizyta u urologa wyjaśniła sytuację i pozwoliła na odpowiednie leczenie.
Czy wirus HPV u mężczyzn jest niebezpieczny?
To pytanie słyszę bardzo często, i muszę przyznać, że przez lata mężczyźni wirus był trochę „zapomniany” w dyskusji o HPV. Tymczasem wirus może być dla nich równie niebezpieczny jak dla kobiet, tyle że w nieco inny sposób.
HPV u mężczyzn może prowadzić do rozwoju raka penisa, raka odbytu oraz nowotworów głowy i szyi. Szczególnie ten ostatni staje się coraz większym problemem — według danych CDC, przypadki raka gardła związanego z HPV wśród mężczyzn systematycznie rosną.
To efekt zmian w zachowaniach seksualnych i większej popularności seksu oralnego.
Problem polega na tym, że mężczyźni nie mają tak ustalonego systemu badań profilaktycznych jak kobiety z cytologią. Nie ma rutynowego „testu HPV dla mężczyzn”, co oznacza, że często zakażenie wirusem zostaje wykryte dopiero wtedy, gdy pojawiają się objawy lub powikłania.
Dlatego tak ważne jest, żeby mężczyźni również zwracali uwagę na swoje zdrowie seksualne i nie wstydzili się zgłaszać do lekarza z wszelkimi niepokojącymi objawami. Warto również zadbać o produkty dla mężczyzn, które mogą wspierać zdrowie i komfort w sferze intymnej.
Jaki jest związek między HPV a rakiem szyjki macicy?
Tutaj dotykamy sedna sprawy — związek między HPV a rakiem szyjki macicy jest bardzo silny i udowodniony naukowo. Według danych IARC, praktycznie wszystkie przypadki raka szyjki macicy (99,7%) są związane z przewlekłym zakażeniem wysokoonkogennymi typami wirusa HPV.
Proces rozwoju raka szyjki macicy z zakażenia HPV nie jest szybki — może trwać nawet 10-20 lat. To daje nam czas na wykrycie i leczenie zmian przedrakowych, dlatego tak ważne są regularne badania cytologiczne.
HPV 16 i 18 to prawdziwe „czarne charaktery” w tej historii — są odpowiedzialne za około 70% przypadków raka szyjki macicy na świecie.
Ważne jest zrozumienie, że samo zakażenie HPV nie oznacza raka. To raczej jak zapala się czerwona lampka ostrzegawcza — „uwaga, trzeba bardziej uważać i częściej się badać”. Większość kobiet zakażonych HPV nigdy nie zachoruje na raka szyjki macicy, ale te, które mają przewlekłe zakażenie wysokoonkogennymi typami, powinny być pod szczególną opieką medyczną.
Kiedy i jak wykonać test HPV?
Test HPV to jedno z najważniejszych narzędzi w walce z tym wirusem, a jednocześnie jedno z najbardziej niedocenianych. W Polsce test HPV jest dostępny od 2017 roku w ramach Programu Profilaktyki Raka Szyjki Macicy prowadzonego przez Ministerstwo Zdrowia, ale wciąż wiele kobiet o tym nie wie!
Test HPV różni się od tradycyjnej cytologii tym, że wykrywa obecność wirusa HPV w organizmie, zanim pojawią się zmiany komórkowe. To jak różnica między sprawdzaniem, czy w domu jest włamywacz (test HPV) a sprawdzaniem, czy już coś zniszczył (cytologia).
Oba badania są ważne, ale test HPV daje nam wcześniejsze ostrzeżenie.
Kobiety w wieku 25-59 lat mogą wykonać test HPV bezpłatnie co 5 lat (jeśli wynik jest prawidłowy). Jeśli test wykaże obecność wysokoonkogennych typów wirusa HPV, zaleca się częstsze kontrole i dodatkowe badania.
Pamiętajcie — dodatni wynik testu HPV to nie wyrok! To informacja, że trzeba być czujnym i regularnie się badać. Pomocne może być również używanie odpowiednich żeli intymnych, które wspierają naturalną równowagę flory bakteryjnej.
Czy można usunąć wirusa HPV z organizmu?
To jedno z najczęściej zadawanych pytań, i odpowiedź może być zaskakująca: w większości przypadków nasz organizm sam radzi sobie z wirusem HPV! Tak, dobrze słyszycie — u około 80-90% osób układ odpornościowy eliminuje wirusa HPV z organizmu w ciągu 2 lat od zakażenia.
Nie ma specyficznego leku „na HPV”, ale to wcale nie oznacza, że jesteśmy bezradni. Możemy wzmacniać naszą odporność poprzez zdrowy styl życia — właściwą dietę, aktywność fizyczną, unikanie stresu i palenia papierosów.
Te ostatnie jest szczególnie ważne, bo palenie znacząco zwiększa ryzyko rozwoju raka szyjki macicy u kobiet zakażonych HPV.
Jeśli pojawiają się objawy zakażenia, takie jak kłykciny kończyste, można je leczyć różnymi metodami — od preparatów miejscowych, przez krioterapię (zamrażanie), po leczenie laserowe.
Ważne jest jednak zrozumienie, że usunięcie brodawek nie oznacza wyeliminowania wirusa z organizmu — może on nadal być obecny i przenosić się na partnera seksualnego.
Szczepienie przeciwko HPV – dla kogo i kiedy?
Szczepienie przeciw HPV to prawdziwy przełom w profilaktyce nowotworów! W Polsce od 2023 roku dziewczynki w wieku 12-13 lat mogą otrzymać bezpłatne szczepienia przeciw HPV w ramach programu finansowanego przez Ministerstwo Zdrowia.
To fantastyczna wiadomość, bo oznacza, że możemy skutecznie zapobiegać zakażeniom jeszcze przed rozpoczęciem aktywności seksualnej.
Dostępne szczepienia chronią przed najważniejszymi typami HPV — dwuwartościowa (HPV 16, 18), czterowartościowa (HPV 6, 11, 16, 18) i dziewięciowartościowa (HPV 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58). Ta ostatnia chroni przed typami odpowiedzialnymi za około 90% przypadków raka szyjki macicy i 90% kłykcin kończystych.
Chociaż optymalny wiek szczepienia to 12-13 lat, szczepienie przeciwko HPV jest skuteczne także u osób starszych. CDC zaleca szczepienie do 26. roku życia, a w niektórych przypadkach nawet do 45. roku życia po konsultacji z lekarzem.
Pamiętajcie — szczepionka jest najbardziej skuteczna przed pierwszym kontaktem seksualnym, ale może przynieść korzyści także osobom już aktywnym seksualnie. W trakcie okresu szczepień warto zadbać o odpowiednią higienę intymną, która wspiera naturalną ochronę organizmu.
Jak zapobiegać zakażeniom HPV?
Profilaktyka HPV to nie tylko szczepienie — to cały zestaw dobrych praktyk, które warto wprowadzić do swojego życia. Na pierwszym miejscu stawiam edukację seksualną — im więcej wiemy o HPV, tym lepsze decyzje możemy podejmować.
Używanie prezerwatyw zmniejsza ryzyko zakażenia wirusem HPV, choć nie eliminuje go całkowicie. Warto również ograniczyć liczbę partnerów seksualnych i unikać kontaktów z osobami, u których widać brodawki narządów płciowych.
Brzmi to może banalnie, ale świadomość partnera o własnym stanie zdrowia i otwarta rozmowa na ten temat to podstawa bezpiecznego seksu.
Dla kobiet niezwykle ważne są regularne badania cytologiczne i testy HPV. To najlepszy sposób na wczesne wykrycie HPV i skuteczne leczenie.
Pamiętajcie też o wzmacnianiu odporności — zdrowa dieta, aktywność fizyczna, unikanie stresu i palenia papierosów to inwestycja w długoterminowe zdrowie. Jedna z moich czytelniczek napisała mi kiedyś: „Haniu, odkąd przestałam palić i zaczęłam regularnie ćwiczyć, moje wyniki HPV się poprawiły”.
Choć to anegdotyczne świadectwo, pokazuje, jak ważny jest holistyczny podgląd na zdrowie. Warto również pamiętać o wyborze odpowiednich produktów dla kobiet, które wspierają komfort i zdrowie strefy intymnej oraz zapobieganie zakażeniom HPV.
Najważniejsze fakty o wirusie brodawczaka ludzkiego
Czas na podsumowanie i rozwianie najważniejszych mitów! Po pierwsze: HPV to nie wyrok ani powód do wstydu. To jeden z najczęstszych wirusów przenoszonych drogą płciową, z którym większość z nas będzie miała kontakt w ciągu życia.
Po drugie: nasz organizm w większości przypadków sam radzi sobie z tym wirusem — około 80-90% infekcji HPV ustępuje samoistnie w ciągu 2 lat.
Nie wszystkie typy HPV są jednakowo niebezpieczne. Typy niskiego ryzyka mogą powodować kłykciny kończyste — nieprzyjemne, ale nie zagrażające życiu. Wysokoonkogennych typów wirusa (szczególnie HPV 16 i 18) mogą prowadzić do nowotworów, ale proces ten jest długi i można go zatrzymać dzięki regularnym badaniom i wczesnemu leczeniu.
Najważniejsze narzędzia w walce z HPV to: szczepienia przeciw HPV (najlepiej przed rozpoczęciem aktywności seksualnej), regularne badania (cytologia i test HPV dla kobiet), bezpieczny seks i zdrowy styl życia.
Pamiętajmy też, że HPV dotyczy zarówno kobiet i mężczyzn — to nie jest „problem kobiecy”, jak często się myśli. Obie płcie powinny zadbać o swoją sferę intymną, wykorzystując odpowiednie produkty dla par, które wspierają bezpieczne i komfortowe przeżywanie bliskości.
Na koniec chcę podkreślić: jeśli macie pytania dotyczące HPV, nie wahajcie się rozmawiać z lekarzem. To temat, przy którym warto się czuć komfortowo i mieć pełną wiedzę. Bo jak zawsze mówię — świadomość to podstawa zdrowia, szczególnie tego seksualnego.
Najczęściej zadawane pytania o HPV
Czy mogę mieć dzieci po zakażeniu HPV?
Tak, zakażenie HPV nie wpływa na płodność ani możliwość zajścia w ciążę. Większość kobiet z HPV ma normalne ciąże i rodzi zdrowe dzieci. Ryzyko przeniesienia wirusa na dziecko podczas porodu jest bardzo niskie. Jeśli masz HPV i planujesz ciążę, przedyskutuj to z lekarzem, który może zalecić częstsze kontrole.
Ile kosztuje szczepienie przeciwko HPV dla dorosłych?
Koszt szczepienie przeciwko hpv dla osób poza programem bezpłatnym wynosi około 500-800 zł za jedną dawkę, w zależności od typu szczepionki i apteki. Pełny cykl szczepienia składa się z 2-3 dawek. Warto sprawdzić, czy Twoja firma lub ubezpieczenie zdrowotne oferuje refundację szczepień profilaktycznych.
Czy prezerwatywa chroni przed HPV w 100%?
Nie, prezerwatywa nie daje 100% ochrony przed HPV, ponieważ wirus może znajdować się na obszarach skóry niechronionych przez prezerwatywę. Mimo to prezerwatywy znacząco zmniejszają ryzyko zakażenia hpv i chronią przed wieloma innymi infekcjami przenoszonymi drogą płciową, dlatego ich stosowanie jest bardzo zalecane.
Co zrobić jeśli mój partner ma HPV?
Przede wszystkim nie panikuj. HPV jest bardzo częsty i nie oznacza niewierności partnera. Warto razem udać się do lekarza, omówić sytuację i ustalić plan dalszego postępowania. Jeśli jeszcze się nie zaszczepiłeś/aś, rozważ szczepienie przeciw hpv. Pamiętaj, że wiele par żyje normalnie z HPV, stosując odpowiednie środki ostrożności.
Jak długo po zakażeniu HPV pojawią się objawy?
Objawy hpv, jeśli w ogóle się pojawią, mogą wystąpić od kilku tygodni do kilku lat po zakażeniu. Kłykciny kończyste zwykle pojawiają się w ciągu 2-3 miesięcy, podczas gdy zmiany przedrakowe w szyjce macicy mogą rozwijać się przez lata. Dlatego tak ważne są regularne badania profilaktyczne, nawet przy braku objawów.
Czy HPV może powrócić po wyleczeniu?
HPV może pozostać uśpiony w organizmie nawet po tym, jak układ odpornościowy go „pokonał”. W sytuacjach obniżonej odporności (stres, choroba, zmęczenie) wirus może się reaktywować. Dlatego ważne jest utrzymanie dobrej kondycji układu odpornościowego i regularne kontrole lekarskie, szczególnie u osób, które miały już epizod HPV. Pomocne może być również używanie lubrykantów o właściwościach pielęgnacyjnych, które wspierają naturalne procesy regeneracyjne skóry.
Bibliografia
- World Health Organization (WHO). (2024). Human papillomavirus and cancer. Geneva: WHO.
- Milano, G., et al. (2023). Human Papillomavirus Epidemiology and Prevention. Journal of Infectious Diseases, 228(4), 512–523.
- HPV Information Centre. (2023). Human Papillomavirus and Related Disease Report: World. HPV Information Centre Reports.
- Kombe, A. J. K., et al. (2021). Epidemiology and Burden of Human Papillomavirus. Frontiers in Public Health, 9, 785597.
- Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2024). Pink Book, Chapter 11: Human Papillomavirus. Atlanta: CDC.
- Minnesota Department of Health. (2021). Quick Facts: HPV‑Associated Cancer. St. Paul: MDH Publications.
- Time Magazine. (2024). What an HPV Diagnosis Really Means. Time Health, April 2024 Issue.
- Wired. (2023). This Vaccine Protects Against Cancer—but Not Enough Boys Are Getting It. Wired Health, July 2023 Issue.
